Nos prosi o uwagę
Znaczenie nosa dla naszego zdrowia jest większe niż się o tym pisze. Niżej kilka słów o znaczeniu zakończenia nerwu węchowego, które mamy w nosie. Następnie jak dbać o węch, jak trenować, jak badać.
Dlaczego?
Człowiek był silnie uzależniony od węchu w całej ewolucji.
I tak jest do dziś. Wszystko, cokolwiek nas otacza i nie jest gazem, wydziela zapach. Żyjemy w świecie zapachów.
Nie przypadkiem z przodu mamy nos z nerwem węchowym w środku. Można by rzec, że nos wyprzedza resztę ciała, ostrzega i dostosowuje.
Nerw węchowy jako jedyny ma kontakt z otoczeniem zewnętrznym.
Tym miejscem jest przestrzeń w jamie nosowej. Tam nerw węchowy odbiera sygnały z zewnątrz, które natychmiast, bez żadnych synaps po drodze, są przekazywane do mózgu.
Najbardziej jaskrawym przykładem jest jedzenie. Sam zapach uruchamia procesy, mające na celu przygotowanie się na przyjęcie jedzenia. Nie tylko „leci ślinka”. Wraz z nią uruchamiane są konkretne procesy, np. wydzielana jest amylaza ślinowa.
Zauważmy już teraz, że jeśli ktoś jest pozbawiony węchu, jest też pozbawiony ślinki wydzielanej na podstawie zapachu lub nawet wyobrażenia zapachu. Powiedzmy wprost: problem z węchem może być powodem problemów z trawieniem, nie są bowiem uruchamiane te procesy, które uruchamia zmysł węchu.
Osobna kwestia to fakt, że osoby z gorszym węchem ożywają ostrzejszych potraw. Wiedzą o tym producenci przekąsek, wytwarzając intensywne smaki i takież zapachy. W efekcie prowadzi to do otyłości.
Na podstawie zapachu wybieramy rodzaj jedzenia. Ale też w oparciu o zapach unikamy pewnych zagrożeń. Wiedzą o tym ci, którzy dostarczają gaz do naszych kuchenek. Po odkręceniu kurka wydziela się specyficzny zapach. Ale – jak zaznaczyłem we wstępie – sam gaz jest bezwonny. Żebyśmy wyczuli nawet najmniejszy wyciek gazu, dodawany jest do niego tetrahydrotiofen (THT). Czujesz zapach tetrahydrotiofenu, (a nie gazu) żeby szybko zapobiec wypadkom[1].
Równie szybko wyczujesz zapach psującej się żywności. Reakcja jest zawsze natychmiastowa.
Węch ma wpływ na wybór partnerów i popęd seksualny.
Sprawny węch podpowie, kiedy zająć się higieną własną lub dziecka. Ba, matka jest w stanie rozpoznać zapach własnego dziecka, gdy ono jest w jeszcze niemowlęciem.
Każdy z nas ma swój indywidualny wzorzec zapachu.
To coś jak zapachowe linie papilarne. Nos wyczuje zagrożenie. Ale i dostarczy przyjemności.
Wyobraź sobie teraz miejsce, które lubisz. I przywołaj wyobrażenie zapachu, jakie odczuwasz w tym miejscu, gdy tam jesteś. Samo wyobrażenie zapachu sprawia wrażenie przeniesienia się w to miejsce. Wzmacnia jakość doznania.
Badania nad wpływem zapachów na samopoczucie i działanie człowieka wykazały, że zapachy lawendy, bazylii, cynamonu i cytrusów sprzyjają odprężeniu; mięta, tymianek i rozmaryn orzeźwiają; zapachy imbiru, lukrecji i czekolady wzbudzają nastrój romantyczny, a zapach róży — przezwycięża nastrój depresyjny. Wykazano jednak także, że zapach lawendy pogarsza jakość wykonywania zadań arytmetycznych. Warto zatem sprawdzać stan portfela po wyjściu ze sklepów, w których pachnie lawendą.
Zapachy przyjemne, np. lilii i mięty pieprzowej, powodują wzrost czujności; zapachy kwiatowe i cytryny mają korzystny wpływ na wykonywanie zadań umysłowych[2].
Zapachy wpływają na nasze zachowanie.
Możemy powiedzieć to jeszcze inaczej. W oparciu o zapachy z otoczenia, rozpoznane przez cały system węchowy w otoczeniu mózg podejmuje decyzje dotyczące naszego funkcjonowania. Na tej podstawie wydzielane są hormony, enzymy itd.
Można rzec dobitniej:
Zapachy wpływają na naszą fizjologię i psychikę.
Pisałem o tym w artykule, który ukazał się w 6 numerze „Zdrowia bez leków”[3].
Węch powinien być utrzymywany w stanie sprawności. Od jakości naszego węchu zależy wiele. Zapachy są dla człowieka ważniejsze niż mogłoby to wynikać z ogólnego stanu wiedzy na ten temat.
Mogą wpływać na stan emocjonalny, myślenie i działanie.
I odwrotnie: świat bez węchu pozbawiony jest wielu doznań. Mam na myśli nie tylko brak zapachu jedzenia i brak pobudzenie do wydzielania enzymów. Mam na myśli gorsze funkcjonowanie organizmu.
Właściwie
trudno znaleźć choroby, którym nie towarzyszyłyby zaburzenia funkcji węchowych.
27 lutego każdego roku przypada Dzień Wiedzy o Anosmii, czyli schorzeniu polegającym na utracie węchu. Choć na zaburzenia węchu według różnych badań może cierpieć nawet ok. 15 proc. populacji[4], to wiele osób usłyszało o nich dopiero podczas pandemii, gdy zakażeni koronawirusem masowo zaczęli tracić powonienie.
Sam obecnie prowadzę badania na temat zależności pomiędzy jakością węchu a stanem poszczególnych organów oraz poziomem satysfakcji z życia. Jeszcze za wcześnie na szczegółowe omówienie tych danych. Tym niemniej nie mam żadnych wątpliwości, że taka zależność istnieje – gorszy węch = gorsze zdrowie i gorszy poziom zadowolenia z życia.
Dodam, że wśród respondentów są miedzy innymi zielarze i naturopaci.
Nie budzi już wątpliwości
ścisłe powiązanie jakości węchu z pamięcią oraz chorobami polegającymi na uszkodzeniach neuronów.
Mam na myśli takie choroby jak choroby Parkinsona, Alzhaimera czy inne neurodegeneracyjne. Ale też depresje, wypalenia, brak sensu, brak chęci do życia.
„Zaburzenia węchowe są markerem wielu chorób, wyprzedzają często o lata zaburzenia umysłowe – uważa dr hab. Rafał Butowt z Zakładu Genetyki Molekularnej Komórki oraz Katedry Anatomii Prawidłowej Collegium Medicum w Bydgoszczy[5]. Już to stwierdzenie powinno być motywacją do zajęcia się stanem węchu.
Około 1/4 osób z zaburzeniami węchu przestaje odczuwać popęd seksualny. Ponadto infekcje, bóle głowy, zaburzenia snu, depresja, otyłość – to tylko niektóre z dolegliwości, których przyczyny mogą mieć związek ze stanem naszego nerwu węchowego.
Jak? Jak dbać? Jak badać? Jak trenować?
O tym w dalszej części tekstu. Aby uzyskać dostęp do całości, kliknij w przycisk Kup teraz. Ja kupię sobie kawę i napiszę kolejny artykuł, Ty zadbasz o węch 🙂
Formularz zamówienia
| Nazwa | Przelew | SMS |
|---|---|---|
| Dostęp do treści | 12.70 zł | 0 zł |
Po prostu wąchać, czyli używać węchu.
Jakkolwiek brzmi to śmiesznie, z powodów, o których wyżej, warto to robić.
Urodziłem się na wsi 58 lat temu. U nas wszystko się wąchało. Co z tego, ze ziarno na siew można było zobaczyć. Trzeba było powąchać, by sprawdzić, czy nie stęchło. Wąchało się warzywa, mięso. Ba, wąchało się ziemię przed siewem. Oczywiście, że zmysł wzroku jest dominujący. Ale węch jest jakby weryfikatorem, czy to, co się widzi jest na pewno tym, za jakiego się ma.
Dziś mamy utrudnione wąchanie warzyw, bo sprzedawane bywają w foliach. Warto szukać zapachu wszędzie – w tym, co się kupuje na targach, zrywa z drzew.
Coś, co jest nazywane „odświeżaczem powietrza” jest zwykle sztuczną substancją. Lepiej wyjść na powietrze i się odświeżyć niż przebywać w miejscu, gdzie się wdycha syntetyki. Nie może dziwić, że długie przebywanie w miejscach pełnych tzw „odświeżaczy” prowadzi do bólu głowy, problemów ze snem, zawrotów głowy czy mdłości.
Zatrudniać nos – naturalnie.
Przebywanie w otoczeniu natury sprzyja aktywizacji węchu. Rzeka, trawa, drzewa, kwiaty – wszystko pachnie.
Warto wąchać i opowiadać o wrażeniach zapachowych.
Zwracam uwagę, że nie mamy wzorca zapachu analogicznie do wzorca kolorów. Największa trudność w rozpoznawaniu zapachów tkwi w problemie w opisaniu zapachu. Często jest tak, że dzieci zapach rozpoznają, ale nie potrafią go nazwać. Dlatego zabawy w wąchanie (ogórka, serka, owoca, kanapki itd.) oraz opisywanie zapachu, łatwo wpłynie na rozwój zmysłu węchu.
Wyżej napisałem, że węch jest powiązany z pamięcią. Zapach łatwo przywołuje wspomnienia. Ale też łatwo zapamiętujemy np. ów zapach stęchlizny. Nie jest potrzebna ponowna weryfikacja. Zwykle ufamy swojemu węchowi.
Nowy zapach natomiast sprzyja powstawaniu nowych neuronów.
Stąd – jak niżej zaznaczono – trening węchu jest jednocześnie treningiem dla mózgu i pamięci.
Jak trenować węch?
Jak wyżej napisałem – jak najwięcej angażować nos do wąchania. Ponadto nos można i warto trenować poprzez stymulację węchową z użyciem klasycznych olejków eterycznych, które zawierają bardzo silne lotne substancje zapachowe pochodzenia roślinnego. Dzięki temu, stymulując układ węchowy, przedłużają żywotność neuronów, które odbierają i przetwarzają te sygnały.
Obecnie coraz powszechniej zalecany jest taki trening węchowy, dostarczający silnych bodźców zapachowych. Szczególnie jeśli brak węchu utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie. Trening polega na wąchaniu dwa razy dziennie czterech zapachów z różnych grup (pomarańcza, róża, goździk i eukaliptus) po 10 – 20 sekund każdy i jednoczesnym wyobrażaniu ich sobie. Trzeba to robić regularnie i nie zniechęcać się, bo na efekt można czekać tygodniami[6]. Naturalne olejki polecam oczywiście stąd.
Jak badać węch?
Największym problemem jest lekceważenie problemu – zarówno przez lekarzy jak i osoby dotknięte zaburzeniami węchowymi. Same badania są na liście świadczeń gwarantowanych przez NFZ. Tak więc można prosić lekarza o skierowanie do poradni specjalistycznej. Pewnie najczęściej będą to gabinety laryngologiczne. Tak więc badanie specjalistyczne możemy znaleźć – czy to w placówce państwowej czy prywatnej.
Jak zrobić autodiagnozę?
Samemu możemy się obserwować. Zwracać trzeba uwagę na konkretne bodźce zapachowe. Jest to istotne, bowiem odczuwanie zapachu może być związane z pobudzeniem gałązek końcowych nerwu trójdzielnego lub pobudzeniem nerwu węchowego. Problem z rozpoznawaniem zapachu kawy, herbaty, wanilii, anyżu będzie świadczył o problemie z nerwem węchowym. Jeśli zaś trudność dotyczy rozpoznania zapachu cytryny lub mięty, może to wskazywać na problem z nerwem trójdzielnym[7].
Jeśli chcemy sobie zrobić taki test, najlepiej kogoś poprosić, aby przygotował nam np. po dwa z ww zapachów, ale w taki sposób, żeby nie móc się domyślać – czy to na podstawie etykiety czy sposobu opakowania.
Pytanie i polecenie powinno być bardzo konkretne. Czy czujesz ten zapach? Nazwij ten zapach. Opisz ten zapach. Z czym kojarzy Ci się ten zapach?
Ważne też jest, po jakim czasie będzie zapach rozpoznany i z jakiej odległości.
Przestrzegam przed zbyt intensywną ekspozycją na zapach. Chodzi o to, żeby nie podstawiać zbyt blisko nosa, ani zbyt długo.
To się więcej dowiesz, w Akademii Zapachu, Poprawnego Ruchu i Oddechu
Reasumując:
Masz w nosie wszystko, co kluczowe, co:
- pozwala nam m.in. uniknąć niebezpieczeństwa (np. pożaru, zjedzenia zepsutego jedzenia),
- pozwala poczuć całą gamę zapachów,
- ma wpływ na poczucie rozluźnienia (znam zapach i jest przyjemny) i niepokoju (nie znam)
- wpływa na relacje między dziećmi a rodzicami (więź noworodka z matką opiera się w dużej mierze na zapachu)
- pozwala wybrać właściwe potrawy
- wpływa na proces trawienia
- ma istotne znaczenie dla poczucia satysfakcji z życia
- wpływa na wybór partnera
- wpływa na wagę ciała
- ma znaczenie w zakresie popędu seksualnego
- bywa pierwszym symptomem innych chorób
- zapewnia samokontrolę z zakresie higieny
- itd
Zadbaj o węch.
„Węch jest podświadomym królem ludzkich zmysłów, uwodzi nas i bierze w niewolę, fascynuje i podnieca, lecz niekiedy również zniechęca[8]”.
Copyright © by Stefan Podedworny
Jeśli chcesz mi podziękować za artykuł, wirtualna kawa jest miłą formą:
[1] https://polskieradio24.pl/5/1222/Artykul/2350864,Dlaczego-gaz-ziemny-pachnie-i-jaki-powinien-miec-kolor-podczas-spalania?
[2] Czerniawska E., Czerniawska‑Far J.M., Psychologia węchu i pamięci węchowej. Warszawa 2007
[3] Artykuły te są też na moim blogu https://szkolaodpornosci.pl/1823-2/,
[4] http://www.usk.wroc.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2951Itemid=28
[5] https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/inne-zagadnienia/255032,droga-wechowa
[6] https://tisserandinstitute.org/olfactory-training-and-recovery-of-smell-loss/
[7] Piotr Rapiejko, Zaburzenia zmysłu węchu, Warszawa 2016, s. 26
[8] Konopski L., Koberda M., Feromony człowieka. Środki komunikacji chemicznej między ludźmi. Warszawa 2003, s.85
[9] https://www.researchgate.net/publication/6627139_Mechanisms_of_scent-tracking_in_humans
Jeśli tematyka na blogu jest Ci bliska, i chcesz więcej czytać o tym, jak czuć zapach życia, jak żyć długo i dobrze, co wiemy, czego nie wiemy, co składa się na stan szczęścia, definiowany jako stan idealnej harmonii rozumu, ciała, duszy i kieszeni, dopisz się do listy zaciekawionych światem, newsletterem i tym, jak mieć nosa. By czuć i nie dać się wodzić
(A tak przy okazji, mało kto wie, że takie problemy jak astma, alergie, wahania ciśnienia, niska odporność, podatność na infekcje, bóle kręgosłupa, zakwasy, refluks, zaparcia, otyłość, bezsenność, chrapanie, nocne pocenie się, podatność na stres, brak energii, kłopoty z zaśnięciem wieczorem i brak energii rano, problemy z zatokami, katar, kaszel, zadyszka, ziewanie, nie dające się powstrzymać wzdychanie, impotencja, brak popędu etc. mogą mieć swoje przyczyny w nieprawidłowym oddychaniu. W pomijaniu nosa. I przepony.)
